Giữa tháng ba, cánh đồng hàng chục lúa vụ Đông Xuân trồng hai bên cao tốc Cần Thơ – Cà Mau (đang thi công) đoạn qua các ấp 6-7 và 10, xã Lương Nghĩa, huyện Long Mỹ ngả màu vàng cháy, thối rễ, hạt lép. Nhiều mảnh ruộng mất trắng, nông dân không thể thu hoạch.
Ông Trần Thông Minh (55 tuổi, ấp 10, xã Lương Nghĩa) cho hay gia đình có một ha lúa dọc cao tốc. Đến nay phần lớn diện tích trồng gần công trình đều chết gần hết, mất trắng. Ruộng nằm xa hơn mức độ thiệt hại giảm dần nhưng tỷ lệ hạt lép lớn, thiệt hại 50-70%.
“Hơn tháng trước, lúa vụ Đông Xuân đến giai đoạn làm đòng thì nước mặn rỉ và xì phèn từ dự án cao tốc tràn xuống ruộng. Lúa bắt đầu thối rễ, chết ngày càng nhiều”, ông Minh nói và cho biết đây là lần đầu tiên gặp cảnh lúa chết thế này sau hơn 30 năm làm ruộng.
Theo ông Minh, chi phí thuê đất, tiền giống, phân, thuốc trừ sâu cho một ha đất khoảng 45 triệu đồng. Trước thiệt hại lớn, gia đình ông không còn vốn đầu tư cho vụ sau và lo ngại tình trạng nhiễm mặn, xì phèn kéo dài.
Cách ruộng ông Minh hơn 500 m, bà Trần Thị Mỹ Dung (44 tuổi ở ấp 6, xã Lương Nghĩa) cũng buồn bã vì diện tích 7 công (7.000 m2) trồng lúa của gia đình chết gần hết khi sắp trổ bông. Dù được bón phân, phun thuốc dưỡng, hai công đất lúa cặp nền cao tốc đều lép hạt. Năm công còn lại thu hoạch 15 bao lúa (hơn 750 kg), được gần 5 triệu đồng, trong khi chi phí đầu tư hơn 20 triệu đồng.
Người dân phản ánh tình trạng lúa chết xảy ra sau khi công trình cao tốc bơm cát đắp nền. Do hai bên cao tốc không có mương thoát nước, phèn và nước mặn tràn, thấm xuống ruộng. Đến nay, UBND xã Lương Nghĩa ghi nhận hơn 21 ha lúa của 49 hộ dân ở ba ấp bị thiệt hại 20-100%, do ảnh hưởng nước phèn, mặn từ bơm cát tuyến cao tốc đi qua địa bàn.
Ông Nguyễn Văn Ngọc, Phó chủ tịch UBND xã Lương Nghĩa, cho biết khoảng hai tuần trước địa phương kết hợp với ngành chức năng kiểm tra, đo đạt độ mặn trên ruộng lúa trồng hai bên cao tốc. Kết quả độ mặn ở khu vực này là 7-11 phần nghìn, trong khi lúa chỉ sống khi đất có độ mặn từ 2 phần nghìn trở xuống.
Phó chủ tịch xã Lương Nghĩa cho biết quá trình làm việc nhà thầu khẳng định dự án sử dụng cát sông. Tuy nhiên thời điểm các sà lan chở cát về tập kết tại sông Nước Mặn tại địa phương thì nước sông bị nhiễm mặn (từ tháng 1-4 hàng năm). Khi lấy nước từ sông này vào sà lan cát để pha loãng cát rồi bơm vào công trường cao tốc (cách hơn một km), nước mặn cùng phèn trong cát rỉ xuống ruộng lúa của dân. UBND xã đã yêu cầu nhà thầu có biện pháp hỗ trợ, khắc phục để người dân yên tâm sản xuất.
Ông Hồ Minh Đường, Giám đốc Ban điều hành Công ty Trung Nam (đơn vị thi công gói thầu XL1 cao tốc qua địa bàn huyện Long Mỹ), nói đơn vị đã báo công ty về quá trình thi công ảnh hưởng sản xuất ở địa phương. Khi các ngành chức năng xác định mức độ thiệt hại, đơn vị sẽ làm việc, đền bù cho người dân.
Theo ông Lê Hồng Việt, Phó chủ tịch UBND huyện Long Mỹ, ngoài giải pháp hỗ trợ nông dân, về lâu dài huyện phối hợp chủ đầu tư là Ban quản lý dự án Mỹ Thuận làm các đường thoát nước hai bên cao tốc để giảm thiệt hại.
Dự án cao tốc chạy dọc miền Tây dài gần 111 km, đi qua TP Cần Thơ, Hậu Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu và Cà Mau. Đây là tuyến cao tốc cuối cùng giúp kết nối liền mạch từ TP HCM xuống Cà Mau. Công trình có tổng mức đầu tư hơn 27.500 tỷ đồng, khởi công đầu năm 2023, đến nay hoàn thành hơn 60%. Nhà thầu đang đẩy mạnh thi công để đưa dự án sử dụng vào cuối năm nay.
Cũng như nhiều công trình giao thông trọng điểm trên cả nước, dự án gặp khó khăn về nguồn vật liệu đắp nền. Ngoài việc bổ sung các mỏ cát sông, dự án được dùng nguồn cát biển sau khi rửa và kiểm tra độ mặn. Đầu năm trước, một số diện tích lúa dọc cao tốc ở huyện Vị Thủy, Hậu Giang, cũng hư hỏng. Cơ quan chức năng tỉnh xác định lúa chết ở khu vực trên do nguồn nước nhiễm mặn. Nhà thầu bác bỏ đất ruộng nhiễm mặn do nguồn cát biển đắp nền dự án nhưng sau đó đồng ý hỗ trợ các diện tích bị thiệt hại.
