Thời trang là gì?
Trước khi đến với di sản thời trang, hãy cùng đi qua một chút về định nghĩa. Trong chữ “Thời trang” đã giải thích đủ khái niệm cần thiết. “Trang”, hay Trang phục, có nghĩa là quần áo. “Thời” có thể được hiểu ở đây là thời điểm – thời gian. Thời trang là một khái niệm mang tính thời gian nhất, tồn tại trong một cột đèn thời gian nhất định. Thời trang cũng mang hàm ý khá rộng, linh hoạt và đương nhiên nó cũng bao gồm các cụm từ đi kèm theo như “Trend”-“Xu hướng”, “Pop-culture”-“Văn hóa chúng đại”. Thời trang là các loại quần áo phổ biến và thống trị trong cách ăn mặc của đại đa số thị trường trong thời điểm nhất định, phản ánh lại hơi thở của thời đại. Nó đề cập những cách ăn mặc, những kiểu quần áo với thiết kế cụ thể và hướng tới sự chấp thuận của nhiều người, là số đông.
Vậy người tạo ra “Thời trang” là ai?
“Thời trang” được tạo ra bởi những người trong thời đại ngày nay chính là các tập đoàn thời trang lớn, những nhà thiết kế nổi tiếng. Cùng với nhau, họ tạo ra “Thời trang” bằng các bộ sưu tập tung ra vào bốn mùa chính là Xuân/Hạ (Xuân/Hạ), Thu/Đông (Thu/Đông), Tiền Thu (Tiền thu) và Lễ hội (Resort). Các thương hiệu tuy xuất hiện là riêng biệt nhưng đều trực thuộc các tập đoàn lớn biểu tượng như LVMH, Kering Group.. Hàng loạt sản phẩm, những màu sắc, những thiết kế để tạo thành thành “Thời trang của từng mùa”.
Thông qua đó có thể được tìm thấy “Thời trang” hay “Xu hướng” không phải là một khái niệm thứ hai vô hình hay từ trên trời rơi xuống mà nó làm con người tạo ra. Những giá trị được thị trường theo đuổi như thương hiệu, những cái tên, những cái logo này đều được xây dựng bởi một hệ thống được kiểm soát bởi con người.
Bạn có thể tạo ra sản phẩm thời trang?
Mã di truyền của người được gọi là DNA, phân tử mang thông tin di truyền quy định mọi hoạt động sống của các loại sinh vật (bao gồm sinh trưởng, phát triển và sinh sản). DNA lưu trữ các thông tin sinh học, các mã di truyền cho các thế hệ tiếp theo. Những câu “Con nhà tông không giống lông cũng cánh cánh” hay “Như Cha, Như Con” cũng để miêu tả điều này. Quay trở lại “Thời trang”, như đã đề cập ở phần trên – cái quần, cái áo được thiết kế và làm ra bởi con người.
Ngay từ khi sinh ra, con người đã được thừa hưởng di truyền từ thế hệ trước đó là DNA của người cha và người mẹ. Tiếp theo toàn bộ bộ trong quá trình học tập kéo dài từ tiểu học đến đại học, toàn bộ kiến thức và đào tạo đó cũng là những mã di truyền được lọc và công nhận bởi thế giới. Hãy xem mã di truyền (DNA), gen mã hóa là một công cụ “vật dụng” có thể để hiện thị bản sắc hay đặc tính của không nghệ thuật, thời trang, có thể thao tác hay chính trị. DNA của bất kỳ mảng nào cũng được xem là nền tảng của mọi thứ đúng như cấu trúc trong sinh học. Một cách dễ hiểu hơn, DNA gốc chính là tri thức – là kinh nghiệm tích lũy, là nền tảng của con người phát triển qua hàng ngàn năm với nền văn minh được xây dựng.
Trong thời trang đó là những kiến thức về các loại vải, những kỹ thuật kỹ thuật có thể, những kiểu thiết kế đã trở thành gối đầu giường của bao người đam mê thời trang trang. Khi những kiến thức này được truyền bá cho các thế hệ kế cận – là thế hệ xây dựng những phát triển tương lai của người dân thì sẽ có những trường hợp như sau xảy ra. Đơn giản là vì nền văn minh của mình loại người luôn phát triển, luôn thay đổi và những công nghệ mới được phát minh hay những phát triển cao cấp hơn nhằm hướng tới một mục tiêu duy nhất: giúp cuộc sống của người trở nên thoải mái hơn, tiện dụng hơn, không còn quá phụ thuộc hay bị ảnh hưởng bởi các tác nhân bên ngoài. Tuy nhiên, có một thứ mà chúng tôi gọi là “văn hóa”, là “biểu tượng”, là “di sản” vẫn tồn tại để làm niềm cảm hứng sáng tạo cho những người hoạt động nghệ thuật – từ âm nhạc, phim ảnh cho đến thời trang.
Hình xăm, một trang khác?
Hình xăm, một từ vẫn chưa được biết đến với xã hội hiện tại. Từ những ngày khai hoang mở đất, rất nhiều dân tộc trên thế giới đã biết làm hình xăm trên cơ sở họ bằng những vật liệu vô cùng tự nhiên. Họ tin rằng khi da thịt được giải quyết những hình thù mang hoa văn, họa tiết giống như những con thú mạnh mạnh, giống Thần linh mà họ tôn giáo – thì họ sẽ có sức mạnh của dai loại và che bề của bề trên theo tín ngưỡng của từng dân tộc. Bên cạnh đó, công việc sở hữu những hình tượng trưng trên người nhưng vẫn đánh dấu dấu hiệu nhận dạng của câu lạc bộ. Những người có hình tượng trưng ở một vị trí cố định sẽ thuộc về một bộ tộc nhắm tới chiến lợi phẩm.
Trong tôn giáo cũng có rất nhiều vị sư có hình xăm trên người, vì theo tín ngưỡng – hình xăm đã được điểm sẽ giúp họ trấn thủ được nhiều năng lượng tiêu cực khác nhau. Như vậy, hình xăm đóng vai trò như một nền văn hóa mang tính truyền thống và nghệ thuật sắc bén trong nền văn minh và tôn giáo của người dân. Nó lại được tiếp tục truyền tải bởi những cộng đồng khác trên thế giới, những tư tưởng mới cùng làn sóng chuyển biến văn hóa hóa tân. Những cột tiền săn mồi của các nền văn hóa đại chúng như Punk/Rock, của Hiphop, của thời trang đường phố đã mở rộng cho con đường Vết nhập của hình xăm lên các sản phẩm, lên con người hay là ý tưởng của nhiều thiết kế thời trang nổi tiếng.
Rõ ràng, thời trang là một tấm phản chiếu có khi mang tính nghệ thuật – có khi lại mang ý nghĩa thực tế đến trần trụi. Nền công nghiệp có thể mặc định cùng với các ngôn ngữ thiết kế của những người kiệt xuất lại là một phương pháp hoàn thiện để tạo ra hình xăm trở nên quyến rũ và bỏ rào cản hơn. Bằng cách đó, các sản phẩm văn hóa – truyền thống hay tinh hoa của loài người được chắt lọc và có thể thực hiện theo cách riêng. Cơ thể người đối đầu với ngành thời trang luôn là một tác phẩm nghệ thuật dành cho các nhà thiết kế khai thác thác và phần da là một khoảng trống tuyệt vời để họ có thể thực hiện tư duy của họ.
Issey Miyake, một trong những nhà thiết kế thời trang trong kỷ nguyên đưa tinh thần “Wabisabi” Nhật Bản ra Tây phương cùng với hai cây đại thụ khác trong nền công nghiệp này là Yohji Yamamoto và Rei Kawakubo. Tư tưởng của người Châu Á khác với những hình ảnh truyền thống của giới Châu Âu, nơi được xem là ngôi nhà của Haute Couture. Nhưng năm 1971, tại mùa Thu Đông thì Issey Miyake đã tạo ra những nhà phê bình thời trang cùng giới một điệu ngạc nhiên vì bộ sưu tập mang tên Tattoo của mình.
“Nếu đã có thể thực hiện một thông điệp thì có thể hiển thị nó một cách rõ ràng nhất”. Trước đây, Issey Miyake luôn khiến người ta nhắc nhở như một nhà thiết kế nổi tiếng về sử dụng chất liệu và kỹ thuật có thể mặc định đặc biệt các sản phẩm của mình. Tiêu chí của Miyake là người tạo ra thứ thời trang nổi bật về dệt may, thiết kế, cái đẹp và sáng tạo và giảm nhẹ, không quá tài khoản và hào phóng. Bộ sưu tập Thu Đông 1971 của Issey thực sự rất khác so với những gì ông có thể làm. Lúc đó, hình xăm không có chỗ trống trong thời gian trang. Nó quá mang nhiều ý nghĩa tiêu cực, không đúng với tiêu chí thượng lưu cao cấp mà các thương hiệu đang tiến tới.
Bộ sưu tập hình xăm Thu Đông 1971 của Issey Miyake cho tới thời điểm hiện tại vẫn luôn là một điểm nhấn, một “kho lưu trữ thời trang” (Thời trang lưu trữ) vì nó mở đầu cho sự tự do trong thời trang, vì tinh thần đã thay đổi và tiếng nói của những nhà thiết kế thời trang. Thập niên 1960 – 1970 là khoảng thời gian mà nhân loại chứng kiến một trong những phong trào lưu văn hóa nổi bật và ảnh hưởng rất lớn tới thời trang, tiến tới ngành công nghiệp này. Đó là văn hóa phản chiến, văn hóa hippie của thế hệ thanh niên, rock’n’roll và những hơi thở nghệ thuật đương đại mới. Miyake – với tư cách là một nhân chứng cuộc sống biểu hiện tình kéo dài chống giai cấp, chống sự bất công của những người sinh viên suốt năm 1968. Ông nhận thấy rằng thời trang dành cho con người và các nhà thiết kế chính là người đưa ra những thông điệp bằng công cụ là quần quần – cái áo.
Vốn từ Nhật Bản, hình xăm thường gắn liền với tiêu cực, với yakuza – với mặt đen tối của các tổ chức tội phạm Nhật Bản. Mặc dù đã được hợp pháp và công nhận vào năm 1948 nhưng hình xăm vẫn là một thứ đen tối không chỉ trong xã hội mà cả thời trang. Bằng cách đưa ra bộ sưu tập hình xăm vào F/W71, những chiếc Váy và bodysuit của nam mang trên những hình xăm truyền thống Irezumi của Nhật Bản đã xuất hiện trên sàn diễn khiến ai cũng ngạc nhiên. Thời trang không có rào cản và nghệ thuật cũng vậy, ai cũng có quyền theo đuổi thời trang cũng như cách các nhà thiết kế có thể tự động sáng tạo theo quan điểm riêng của họ. Giống như Tattoo đã được công nhận ở Nhật Bản thì những gì thế hệ thanh niên lúc đó đang đấu tranh có nhiều điểm tương đồng giống nhau. Với sự đồng cảm và mong muốn cổ vũ cho những điều đúng đắn – đi ngược lại với các kiến trúc tiêu chuẩn lúc đó, Issey Miyake đã mở đường cho một sự tự do trong thời trang, về sự lấy cảm hứng từ những giá trị/văn hoá truyền thống cũng như giao thoa giữa chính trị và thời trang.
Năm 1994, Jean Paul Gaultier trong mùa Xuân/Hạ đã thực hiện những tham dự show diễn của mình tham dự một chuyến du lịch “thời trang” toàn thế giới với Les Tatouges khi nhà thiết kế lỗi lạc mang những hình xăm truyền thống của các cộng đồng ở Châu Phi, Ấn Độ và Châu Á lên những người mẫu và lấy cảm hứng trực tiếp lên tính kế thiết kế sản phẩm thời trang của mình.
Chưa dừng lại ở đó thì năm 2008, anh tiếp tục tạo người xem lác mắt trước phần áo lót và lụa tay với chất liệu giả tưởng đó chính là da người với các hình xăm đặc trưng của Nhật Bản ( Cá chép Koi, nàng tiên cá, sóng biển..) ở các vị trí cũng đặc biệt không nguy hiểm khi nó ở ở tay và lưng – cũng chính là nơi mà Yakuza thu mình. Liệu chúng ta có thể thấy được sự kết nối, cảm hứng hay kế thừa những gì mà Issey Miyake đã làm vào năm 1971. Văn hóa luôn được kế thừa, luôn được làm cho đẹp hơn và đa dạng hơn – sự sang trọng và cảm giác của những hình xăm tăng lên trên cơ thể phụ nữ đã chuyển thông không lời khen với ngôn ngữ thời trang của Jean Paul Gaultier.
Cũng là hình xăm, nhưng ở một “gia phải” khác…
Martin Margiela là huyền thoại trong thời trang, là một trong những nhà thiết kế có tầm ảnh hưởng đến hiện tại. Vào mùa Xuân Hè 1989 thương hiệu đồng tên Maison Martin Margiela tung ra một phiên bản áo dài bó sát vào người mang tên là “Tattoo Top”. Nó làm cho người mặc định sẽ tạo ra cảm giác giác như mang hình xăm lên trên người vậy. Rõ ràng Martin Margiela đã lấy được cảm hứng từ những người có hình xăm trên người và biến nó thành sản phẩm thời trang có thể “mặc định”. Về tư tưởng thì cũng giống với Issey Miyake Thu Đông 1971. Xin gọi đây là DNA “F1” của Maison Martin Margiela.
Cho đến Xuân Hè 2019 – tức là sau đó 30 năm thì Vetements cũng công bố 1 sản phẩm “nom tượng tự” dưới bàn tay của giám đốc sáng tạo lúc đó là Demna Gvasalia ( Đến tháng 9 năm 2019 thì Demna cũng rời Vetements mà tập trung thương hiệu thời trang cao cấp Balenciaga). Cũng là Tattoo-top đấy, cũng màu sắc đấy nhưng về hình xăm hướng về văn hóa Georgia. Vậy có thể nói là Demna “ăn trộm” ý tưởng của Margiela hay không? Tất nhiên là không. Theo ý kiến của người viết, đó là sự kế thừa vì hình xăm ngu ngốc hay kiểu dáng Chiếc áo không phải là một thiết kế nguyên bản được sáng tạo bởi riêng bất kỳ ai. Nó là tài sản chung của nhân loại, là kiến trúc cơ bản, là nền tảng bất kỳ ai khi theo con đường thời trang chuyên nghiệp đều đã được học và đào tạo. Văn hoá hay những giá trị của con người luôn bền vững, nó được duy trì và thiết kế bởi những thế hệ sau này để phát triển một hướng khác phù hợp với hơi thở của đại chúng hơn.
Lại nói về Demna Gvasalia, Giám đốc Sáng tạo của Balenciaga tốt nghiệp Thạc Sĩ ngành Thiết kế Thời trang vào năm 2006 tại ngôi trường nổi tiếng Học viện Mỹ thuật Hoàng gia Antwerp. Cũng chính tại đây, Martin Margiela đã tu nghiệp và hoàn thành vào năm 1979. Về cơ bản, hai con người này có chung 1 mã gen sản xuất phát từ ngôi trường trứ danh này. Nhân duyên chưa dừng lại ở đây, Demna Gvasalia gia nhập Maison Martin Margiela và chính tay mình thực hiện một bộ sưu tập dành riêng cho nữ của thương hiệu này vào năm 2014. Vì vậy, có thể xem rằng Demna mang trong mình một bộ gen mã hóa (Về thời trang, về nhìn, về ngôn ngữ thiết kế) hoàn toàn hiệu ứng từ Antwerp và Martin Margiela – bằng chứng minh rõ ràng và dễ thấy nhất chính là Chiếc áo Tattoo-Top đỉnh. Một “F2”.
Quay trở lại nền công nghiệp thời trang hiện đại, Marine Serre – người vô địch giải tìm kiếm nhà thiết kế thời trang trẻ LVMH Prize Nhà thiết kế thời trang trẻ. Sinh năm 1991, Marine Serre được xem là 1 trong những người thuộc thế hệ mới của nền công nghiệp này với lòng nhiệt huyết phát triển ngành thời trang may mặc cũng như kỳ vọng tạo ra những đột phá trong thiết kế tính toán. Khi nhắc tới Marine Serre thì chắc chắn ai cũng nhớ tới các sản phẩm body suit, những chiếc áo bám sát cùng logo mặt trăng đặc trưng được rất nhiều người nổi tiếng và thị trường trẻ yêu thích. Về phong cách, về thiết kế hay màu sắc và cách biến đổi logo của thương hiệu có thể tạo ra những “hoài niệm” về Chiếc “Tattoo-top”.
Hãy cùng xem quá trình phát triển của Marine Serre – cô từng là thực tập sinh tại Alexander Mcqueen, Maison Martin Margiela, Dior và là 1 nhà thiết kế trong Đội ngũ phục vụ cho Balenciaga. Khi cùng hành động tạo ra thương hiệu riêng của mình. Không chỉ 1 mà là 2, Marine Serre “tiếp tục nhận” mã di chuyển từ các thương hiệu MMM, Balenciaga với các ngôn ngữ thời trang khác nhau của cả Margiela và Demna Gvasalia. Sự tương đồng về 1 dạng DNA gốc phổ biến MMM S/S89 với hình xăm-top tới Vetements S/S19 Tattoo-top và Marine Serre Top cùng nguồn về văn hóa và cú pháp mở đường của Issey Miyake F/W71 về cách sử dụng hình xăm lên sản phẩm thời trang trang web để họ thấy sự phát triển và các biến thể khác nhau tùy ý vào các nhà thiết kế trong nền công nghiệp thời trang như thế nào.
Nói vui rằng, có thể coi một cách tổng quan trong “gia phải” này là Martin Margiela chính là F1, Demna Gvasalia chính là F2, Marine Serre chính là F3. Còn F4, F5 hay F(n) nào đấy – chúng ta sẽ chờ đợi trong tương lai. Đó là cách nền thời trang vận động hành động, tìm cảm hứng và là một trong nhiều nguyên do của câu nói “Thời trang là một vòng tròn” – “Thời trang là một vòng lặp”. Tính “Tương Lai” hay tính “Hoài niệm” luôn được bện chặt vào nhau như 1 sợi dây chuyền để những giá trị nào cần giữ vững thì sẽ tiếp tục được giữ vững, còn điểm nào quá cổ hủ – quá lạc hậu sẽ được đào thải giảm đi.
Bài: Trí Minh Lê
Ảnh: Tổng hợp
