Đọc từ sách
Một buổi sáng cuối tuần, An ngồi lặng trong một quán cà phê nhỏ, tay nâng niu cuốn tiểu thuyết mới tinh. Giữa không gian tĩnh lặng chỉ còn tiếng sột soạt của trang sách, cô như chìm vào thế giới riêng, quên hẳn chiếc điện thoại đang liên tục sáng màn hình cạnh đó. Hình ảnh những bạn trẻ đọc sách giấy tưởng chừng xưa cũ nay đang dần trở lại trong nhịp sống hiện đại. Sau thời gian dài bị màn hình số lấn át, văn hóa đọc sách truyền thống – từ sách in đến sách điện tử, sách nói – đang có dấu hiệu hồi sinh mạnh mẽ.
Không phải ngẫu nhiên mà người ta gọi sách là “người thầy thầm lặng” qua bao thế hệ. Dù công nghệ phát triển đến đâu, sách vẫn giữ một vai trò đặc biệt trong đời sống tri thức. Thực tế vài năm gần đây, thị trường xuất bản toàn cầu cho thấy nhiều tín hiệu lạc quan. Tại Anh, năm 2022 ghi nhận 669 triệu cuốn sách in được bán ra – mức cao nhất trong lịch sử ngành xuất bản nước này. Một nghiên cứu từ Nielsen BookData cũng chỉ ra Gen Z đang ưa chuộng sách giấy, khi có tới 80% số sách họ mua trong giai đoạn 2021-2022 là bản in truyền thống. Dường như, giữa kỷ nguyên số, người trẻ lại tìm thấy sự cuốn hút ở những trang sách “chậm” và “thật” hơn so với nội dung ảo trên mạng. Thậm chí, trào lưu #BookTok trên TikTok – nơi mọi người chia sẻ cảm nhận sách – đã giúp nhiều tác phẩm văn học bất ngờ leo lên bestseller sau khi được review đầy cảm xúc. Văn hóa đọc sách đang quay trở lại không chỉ dưới hình thức truyền thống, mà còn kết hợp với các nền tảng hiện đại để tiếp cận đông đảo công chúng hơn.
Ngay trong tháng 4/2025, thị trường sách Việt Nam và thế giới khá sôi động với nhiều ấn phẩm thu hút sự quan tâm. Emily Henry, nữ tác giả chuyên dòng tiểu thuyết lãng mạn, tiếp tục “đốn tim” độc giả trẻ bằng tác phẩm mới với giọng văn dí dỏm và đầy cảm xúc. Cuốn sách nhanh chóng lọt top bán chạy, trở thành chủ đề bàn tán trên các diễn đàn yêu sách. Ở mảng trinh thám, Jonathan Santlofer gây chú ý với một tiểu thuyết ly kỳ về bí ẩn hội họa thất lạc, khiến những người mê truyện phá án đứng ngồi không yên. Đặc biệt, Melinda French Gates – đồng chủ tịch Quỹ Gates – cũng ra mắt hồi ký “The Next Day” chia sẻ về những biến chuyển cuộc đời sau nhiều “ngày định mệnh” của bà. Từ chuyện cá nhân cho tới kiến thức, từ giải trí tới giáo dục, đủ mọi thể loại sách vẫn đều đặn xuất hiện và tìm được độc giả cho riêng mình. Rõ ràng, trong thế giới số hóa, sách giấy lẫn sách điện tử, sách nói vẫn là nguồn tri thức quý giá không thể thay thế hoàn toàn.
Tại sao chúng ta vẫn cần sách trong kỷ nguyên kỹ thuật số? Bởi sách mang đến độ sâu mà các nội dung lướt nhanh không có được. Đọc một cuốn sách nghĩa là ta dành thời gian sống cùng câu chữ, suy ngẫm và tưởng tượng theo từng trang. Những kiến thức trình bày trong sách thường có hệ thống, có kiểm chứng rõ ràng, giúp người đọc hiểu cặn kẽ gốc rễ vấn đề thay vì chỉ biết thông tin bề nổi. Ví dụ, một bài đăng mạng xã hội có thể liệt kê “5 bí quyết sống hạnh phúc” trong vài dòng, nhưng một cuốn sách tâm lý học sẽ phân tích sâu sắc hơn về cơ chế hạnh phúc, kèm dẫn chứng khoa học và trải nghiệm thực tế. Sách cũng rèn cho chúng ta khả năng tập trung – thứ đang mai một dần trong thời đại số. Việc đọc vài trăm trang in đòi hỏi bộ não phải kiên trì, vượt qua cám dỗ “nhảy cóc” như khi lướt mạng. Nhiều nghiên cứu cho thấy đọc sách giúp phát triển trí tưởng tượng và sự đồng cảm. Khi đắm chìm vào câu chuyện, ta như hóa thân thành nhân vật, cảm nhận suy nghĩ cảm xúc của họ – điều này bồi đắp lòng thấu hiểu và nhân văn trong mỗi người. Đọc sách còn được ví như một cách thiền định: những lúc ngồi bên tách trà, lật giở từng trang sách, tâm hồn ta lắng lại, tạm rời xa nhịp sống hối hả và ánh sáng xanh màn hình.
Tuy vậy, trong cuộc sống bận rộn ngày nay, việc duy trì thói quen đọc sách không hề dễ dàng. Nhiều người trẻ thú nhận họ thiếu thời gian hoặc khó tập trung để đọc hết một cuốn sách dày. Áp lực công việc, học tập khiến quỹ thời gian eo hẹp, trong khi smartphone, mạng xã hội luôn sẵn sàng “đốt cháy” mọi khoảng trống. Nhà nghiên cứu Abdullah Shihipar (ĐH Brown, Mỹ) từng chia sẻ đầy trăn trở: anh thường mang về rất nhiều sách với ý định đọc, nhưng rồi lại ưu tiên công việc và lướt mạng; đến cuối ngày, anh lên giường đi ngủ mà chưa đọc nổi một trang sách nào. Câu chuyện này không hiếm gặp ở thời đại chúng ta. Thói quen chú ý ngắn hạn do sử dụng mạng xã hội thường xuyên khiến việc ngồi đọc lâu trở thành “thử thách” đối với nhiều người. Hơn nữa, sự hấp dẫn của video, âm thanh làm cho sách chữ đôi khi bị chê là “nhàm chán”. Thiếu kiên nhẫn, thiếu thời gian, thiếu tập trung – đó là những rào cản lớn mà văn hóa đọc sách đang phải đối mặt.
Góc nhìn chuyên gia: Các chuyên gia giáo dục và phát triển cá nhân nhấn mạnh rằng đọc sách vẫn vô cùng cần thiết để rèn luyện trí tuệ trong thời đại số. Họ ví việc đọc sách như một bài tập thể dục cho não bộ – cần thực hiện thường xuyên để giữ cho tâm trí sắc bén. “Nên duy trì đọc sách đều đặn, như tập thể dục, để rèn luyện khả năng tập trung, giữ cho não bộ minh mẫn” – đó là lời khuyên từ những người nghiên cứu về thói quen đọc. Quả thật, cũng như cơ thể cần vận động để khỏe mạnh, não bộ cần được tập luyện qua việc đọc để nâng cao khả năng tư duy và ghi nhớ. Các nhà giáo dục cảnh báo rằng sự sụt giảm thời gian đọc sách trong giới trẻ có thể dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng: kỹ năng ngôn ngữ kém phong phú, khả năng hiểu sâu vấn đề suy giảm, và đặc biệt là giảm tư duy phản biện. Ngược lại, người duy trì đọc sách thường xuyên có xu hướng tiếp thu kiến thức chủ động và chọn lọc hơn so với người chỉ tiếp nhận thông tin thụ động từ màn hình. Một khảo sát đầu năm 2024 tại Anh cho thấy hơn 1/3 thanh thiếu niên được hỏi ủng hộ việc cấm mạng xã hội cho người dưới 16 tuổi, và 1/4 thậm chí ủng hộ cấm smartphone cho lứa tuổi này. Dù cực đoan, kết quả đó phản ánh sự thức tỉnh: chính người trẻ cũng đang nhận ra mặt trái của thế giới số và quay về với những giá trị bền vững như sách. Nhiều bạn trẻ chủ động hạn chế điện thoại, tìm đến thư viện, đọc tạp chí, sách giấy như một cách “cai nghiện” mạng xã hội. Sách, với sức mạnh lặng lẽ, đang được nhìn nhận lại như nguồn dinh dưỡng tinh thần không thể thiếu cho mỗi cá nhân.
Kết luận và giải pháp: Để xây dựng thói quen đọc hiệu quả trong nhịp sống hiện đại, mỗi người có thể áp dụng một số cách sau:
- Ưu tiên thời gian cho việc đọc: Hãy dành một khoảng nhất định mỗi ngày cho sách, dù chỉ 15-30 phút. Bạn có thể đọc vào buổi sáng sớm khi tinh thần còn tươi mới, hoặc buổi tối trước khi ngủ thay vì cầm điện thoại. Biến việc đọc thành một phần lịch trình hàng ngày giống như ăn uống, tập thể dục.
- Bắt đầu từ những gì hứng thú: Chọn những cuốn sách thuộc chủ đề bạn yêu thích hoặc thể loại nhẹ nhàng để khơi dậy niềm vui đọc. Không nhất thiết ép mình đọc những tác phẩm kinh điển khó nhằn ngay lập tức. Khi đã hình thành thói quen, bạn có thể dần chuyển sang những nội dung phong phú, thử thách hơn.
- Tận dụng định dạng sách phù hợp: Nếu quá bận rộn, bạn có thể nghe sách nói khi lái xe hoặc làm việc nhà. Sách điện tử trên điện thoại, máy đọc sách cũng hữu ích để tranh thủ đọc mọi lúc mọi nơi (ví dụ khi chờ xe buýt). Điều quan trọng là đọc bất cứ khi nào có thể, không nhất thiết giới hạn ở sách giấy.
- Tạo không gian và môi trường đọc: Hãy tìm một góc yên tĩnh, thoải mái để đọc – có thể là góc phòng yêu thích hoặc một quán cà phê thư giãn. Tránh xa các thiết bị gây xao nhãng trong lúc đọc: tắt TV, để điện thoại ở chế độ im lặng. Bạn cũng có thể tham gia câu lạc bộ sách hoặc nhóm đọc sách online để có động lực và chia sẻ trải nghiệm với người khác.
Bằng cách bắt đầu từ những bước nhỏ và duy trì đều đặn, thói quen đọc sách sẽ dần bén rễ và trở thành niềm vui mỗi ngày. Khi đó, dù thế giới ngoài kia có xoay vần với bao công nghệ mới, ta vẫn luôn có cho mình một “người bạn sách” thủy chung – nguồn tri thức và cảm hứng vô tận bồi đắp tâm hồn.
Điểm lại những xu hướng đọc từ mạng xã hội, đọc từ sách thì nội dung cuối cùng của chủ đề lần này sẽ nhắc đến những trải nghiệm từ cá nhân, mong mọi người vẫn sẽ tiếp tục ủng hộ series xu hướng đọc này!
