Những công nghệ như IoT, AI hay Blockchain không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn là “vũ khí” chống lại hàng giả, hàng nhái và gian lận thương mại.
Khi minh bạch trở thành yêu cầu bắt buộc
Việt Nam hiện là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như CPTPP, EVFTA hay RCEP. Trong các “cuộc chơi” toàn cầu này, doanh nghiệp bắt buộc phải chứng minh được nguồn gốc hàng hóa nếu muốn hưởng ưu đãi về thuế và dễ dàng tiếp cận thị trường.
Truy xuất nguồn gốc không chỉ là câu chuyện tuân thủ quy định, mà còn là yếu tố sống còn giúp hàng hóa khẳng định độ tin cậy, đảm bảo chất lượng và xử lý nhanh khi xảy ra sự cố. Từ khâu gieo trồng, sản xuất cho đến khi đến tay người tiêu dùng, mọi quy trình cần được giám sát rõ ràng – điều mà công nghệ hiện đại hoàn toàn có thể hỗ trợ hiệu quả.
Doanh nghiệp vẫn còn nhiều trăn trở
Dù đã có không ít doanh nghiệp triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc, nhưng vẫn còn nhiều vướng mắc khiến họ “chùn bước”. Bà Đặng Thị Phương Ninh – Tổng giám đốc Công ty Cofidec chia sẻ: việc ghi nhận thông tin sản xuất hiện vẫn chủ yếu thực hiện thủ công, dẫn đến thiếu chính xác, khó kiểm soát. Trong khi đó, đầu tư vào công nghệ cần chi phí lớn – trở ngại không nhỏ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Ngoài ra, quy định về truy xuất nguồn gốc giữa các FTA vẫn chưa thống nhất, khiến doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng lúng túng. Quy trình vận hành hệ thống cũng yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bên, từ doanh nghiệp đến cơ quan quản lý, nhưng thực tế hiện nay còn rời rạc, thiếu đồng bộ.
Đáng lo ngại hơn, các hình thức làm giả ngày càng tinh vi – từ tem truy xuất, mã QR đến cả việc tấn công hệ thống dữ liệu. Trong khi đó, quy định pháp lý và năng lực quản lý của cơ quan chức năng vẫn còn những “lỗ hổng” chưa thể lấp đầy.
Khi công nghệ trở thành “người đồng hành” đáng tin cậy
Dù còn khó khăn, nhưng không thể phủ nhận rằng, công nghệ đang mở ra hướng đi mới để giúp doanh nghiệp kiểm soát chặt hơn chuỗi cung ứng. Ông Mai Quang Thịnh – Chủ tịch HĐQT một công ty chuyên giải pháp số hóa cho biết: “IoT giúp theo dõi điều kiện sản xuất, AI tối ưu hóa quy trình và dự báo rủi ro, trong khi Blockchain là “chìa khóa” để lưu giữ dữ liệu không thể bị sửa đổi”.
Cụ thể, các cảm biến gắn liền với quy trình sản xuất và vận chuyển sẽ thu thập dữ liệu về nhiệt độ, độ ẩm, độ pH… Tất cả được lưu trữ và theo dõi bằng mã QR duy nhất. Khi người tiêu dùng quét mã, toàn bộ “hành trình” của sản phẩm – từ nguyên liệu đầu vào đến nơi phân phối – đều hiện ra rõ ràng.
AI giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, trong khi Blockchain đóng vai trò như “sổ cái số” chống lại việc làm giả dữ liệu. Khi các công nghệ này kết hợp, doanh nghiệp có thể yên tâm hơn về chất lượng, còn người tiêu dùng thì tự tin hơn khi chọn mua sản phẩm.
